قال الصادق(ع): حدّثنی أبی عن ابیه(ع) أنّ رجلا من اهل الکوفة کتب الی الحسین بن علی(ع): یا سیّدی اخبرنی بخیر الدنیا و الآخرة. فکتب(ع): بسم اللّه الرحمن الرحیم امّا بعد فانّ من طلب رضی اللّه بسخط الناس کفاه اللّه امور الناس و من طلب رضی الناس بسخط اللّه وکلّه اللّه الی الناس، و السلام.(1)

ترجمه حدیث:
مردی از اهل کوفه خدمت امام حسین(ع) نامه نوشته و عرض کرد: برنامه ای به من بدهید که خیر دنیا و آخرت در آن جمع باشد. امام (ع) جواب کوتاه و پرمعنایی برای او نوشتند: به نام خداوند بخشنده مهربان، کسی که رضایت خدا را بر ناراحتّی مردم ترجیح دهد خداوند قلب های مردم را به سوی او جلب خواهد کرد و کسی که رضایت مردم را بر خشنودی خدا ترجیح دهد خداوند او را به مردم وا می گذارد.

شرح حدیث:
در بسیاری از موارد رضای خلق و خالق در مقابل هم قرار می گیرند اگر رضای خالق را طلب کنیم از رضای خلق جدا می شویم و اگر رضای خلق را طلب کنیم از رضای خالق جدا می شویم در این جا چه باید کرد؟
امام(ع) می فرماید: به سوی خوشنودی خدا برو و غضب خدا را به قیمت رضایت مردم، برای خود خریداری مکن، چون اگر رضای خدا را طلب کنی خداوند قلبهای مردم را به سوی تو جلب کرده و مشکل مردم را با تو حل خواهد کرد ولی اگر رضایت مخلوق را طلب کنی خداوند تو را به مردم واگذار می کند تا هر چه می خواهی از آنها بخواهی، از انسان های ضعیفی که «لا یملکون لانفسهم نفعاً ولا ضراً...»(2) که نتیجه آن ناکامی در دنیا و آخرت است.
این مسئله گاه در محور اشخاص است و گاه در محور کشورهای دنیا، مثلا گاهی دو نفر با هم دوست هستند و یکی از دیگری می خواهد که شهادت باطلی دهد یا حقی را ناحق کند، در اینجا امر دائر است بین رضای خلق و رضای خالق، که می فرماید رضای خالق را مقدّم کن، «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا».(3)
به قول آن مرد بزرگ وقتی که یکی از دوستان قدیمیش از او تقاضای خلافی کرد در جواب گفت که ما تا لب جهنّم با هم رفیق هستیم ولی آن طرف تر نمی آیم. عقیل برادر علی(ع) هم وقتی چیزی بیش از سهم خودش از بیت المال طلب کرد علی(ع) رضایت خدا را طلبید، این داستان قرنها است به عنوان درس خوانده می شود.
گاهی این کار در مقیاس جوامع مطرح است. مردم سالاری گاهی دینی است که معنی آن انجام خواسته های مردم در چهارچوب رضای خدا است، ولی دنیای امروز این را نمی گوید بلکه فقط خواست مردم مهم است تا جایی که مثلا هم جنس بازی را قانونی می کنند. مردم سالاری به این معنی سبب جنگ های زیادی در دنیا است چرا که به عنوان مثال مردم سالاری در آمریکا بر محور خواست ملت آمریکا و در انگلستان خواسته مردم آنجاست که در بعضی موارد با هم در تعارض است چون منافع مادّی نوعاً در تضاد است و اینها هیچ گاه خواسته تمام مردم دنیا را در نظر نمی گیرند.
گاه در یک کشور هم مردم سالاری دارای تضاد است، چون گاهی منافع 25% از مردم که در انتخابات پیروز شده اند بر 75% مقدّم می شود. و حتّی در جایی که 51% در یک طرف و 49% در طرف دیگر باشد باز منافع 49% برآورده نمی شود ولی اگر مردم سالاری دینی باشد می گوید نه تنها منافع مردم کشور خود، بلکه منافع کشورهای همسایه و تمام دنیا باید تأمین شود. ما قائل به مردم سالاری هستیم و در نهج البلاغه در موارد متعدّدی سفارش توده های مردم شده است از آن جمله عهدنامه مالک اشتر است که حضرت به مالک می فرماید عامّه مردم پشتیبان اسلام و مدافع تو هستند. پس اگر دنیا بخواهد جنگ نداشته باشد باید مردم سالاری دینی در آن حاکم و خوشنودی خدا مورد توجّه باشد.
امام(ع) فصیح و بلیغ است و مقتضای حال را رعایت می کند، در اینجا امام مشاهده می کند که سؤال کننده اهل کوفه است و آنها کسانی هستند که رضای مخلوق را به رضای خالق ترجیح داده اند و امام می فرماید اگر شما اطراف علی(ع) و امام حسن(ع) را خالی نکرده بودید، عزّت دنیا و آخرت داشتید و چون این را رعایت نکردید در چنگال بنی امیّه اسیر شده اید. پس هر پیشنهادی به ما شد همیشه باید در نظر بگیریم که خدا چه می گوید.
--------------------------------------------------------------------------------
1. بحار، ج 75، ص 126.
2. آیه 16، سوره رعد.
3. آیه 96، سوره مریم.